Afstudeeronderzoek van Anouk Leonie Bouhajeb-Meijssen, Hogeschool Rotterdam

Hoe kan je leerlingen van de 2e klas VMBO-gt met behulp van de SpeakTeach app helpen hun spreekvaardigheid Frans te verbeteren richting ERK A1 in vier lesweken?

Binnen het curriculum van de moderne vreemde talen op de toenmalige school van Anouk werd weinig aandacht en tijd besteed aan spreekvaardigheid. Voor de docent zijn handreikingen nodig om spreekvaardigheid vorm te geven waarbij mogelijke obstakels (als lesmethode, tijdnood, klasgrootte, lokaaluitrusting en rumoer) geen rol spelen. Daarnaast is een veilige leeromgeving voor leerlingen essentieel om te leren spreken. Anouk constateerde dat haar leerlingen veel spreekangst hadden. 

Door middel van haar afstudeeronderzoek wilde Anouk de spreekvaardigheid van haar leerlingen verbeteren en de spreekangst verminderen. Hiervoor maakte zij een lessenserie spreekvaardigheid Frans waarbij ze de SpeakTeach didactiek en tools inzette. Haar onderzoeksvraag luidde:
Hoe kan ik leerlingen van de 2^e klas VMBO-gt met behulp van een app (SpeakTeach) Franse spreekvaardigheid helpen verbeteren richting ERK A1 in vier lesweken?

Om antwoord te geven op de onderzoeksvraag is praktijkgericht onderzoek uitgevoerd waarbij er op drie momenten metingen (nulmetingen, tussentijdse metingen en eindmetingen na vier spreekopdrachten m.b.v. de SpeakTeach- app) zijn gedaan met meerdere instrumenten, te weten:
- Online enquêtes waarin werd gevraagd naar de mening van de leerlingen over spreekvaardigheid bij Frans, hun obstakels bij spreekvaardigheid Frans, hoe zij het liefst geholpen willen worden en welke feedback vragen ze.
- Focusgroep gesprek waarin Anouk verschillende spreektaken voorlegde aan de leerlingen om te onderzoeken welke opdrachten omtrent spreekvaardigheid bij hen aansluiten. Aan de hand van een klassengesprek inventariseerde zij welke spreektaken hen aanspreken en waarom.
- Beoordeling van de spreekvaardigheid met toetsmatrijs van Cito/SLO met de criteria boodschap, woordenschat, grammaticale correctheid, vloeiendheid en uitspraak 

Resultaten:
Uit het onderzoek is gebleken dat de leerlingen uit de onderzoeksgroep na 3 lesweken hun spreekvaardigheid Frans hebben verbeterd richting ERK A1 waarbij de leerlingen gemiddeld 7,3 (uit een maximum van 8,0) scoorden op basis van het beoordelingsformulier ERK A1. Ze hebben de grootste verbetering laten zien op het vlak van woordenschat en woordgebruik en vloeiendheid. De grammaticale correctheid kreeg ook een ‘boost’. De uitspraak bleek het minst verbeterd.
Daarnaast is er gebleken dat de interventie vooral gezorgd heeft voor een verbreding in het aantal onderwerpen waarover leerlingen in het Frans kunnen vertellen.
Wat betreft de spreekangst; na de interventie vindt nog steeds 48% (van de 30 leerlingen) het eng om Frans te spreken in de klas maar zijn er wel minder leerlingen die kampen met spreekangst (of in mindere mate) en voelt 80% zich zekerder bij spreken in het Frans.

Anouk concludeert dat het oefenen van spreekvaardigheid door middel van de app SpeakTeach een veilige manier van leren is en dat de leerlingen hun spreekvaardigheid hebben verbeterd.

Aanbevelingen:
Anouk doet vijf aanbevelingen. Ten eerste ten aanzien van feedback: Leerlingen kunnen kiezen voor feedback van klasgenoten, van de docent of voor eigen feedback. Anouk adviseert voor het verbeteren van uitspraak en grammatica alleen te werken met feedback van de docent. Hulp van de docent bij uitspraak is vaak nodig, omdat uitspraakfouten vaak blinde vlek van leerlingen zijn en ook omdat eerst goed voorbeeld nodig is en expliciete uitleg bij het introduceren van voor leerlingen nieuwe kennis (zie bijv. onderzoek van Lyster & Saito). Wat grammatica betreft hangt het sterk af van de complexiteit, en van of het nieuwe kennis is voor de leerlingen.
Ten tweede wordt het aanbevolen om duidelijke afspraken te maken met de leerlingen over het doen van de spreekopdrachten en het werken aan verbeterplannen in een vastgesteld tijdpad.
Ten derde wordt het aanbevolen om leerlingen de mogelijkheid te geven om meerdere pogingen te doen voor het opnemen van de spreekopdracht in de app SpeakTeach. Op die manier kunnen leerlingen,wanneer ze niet tevreden zijn, dit nog herstellen.
Ten vierde wordt er aanbevolen aan de ontwikkelaar van de app (De Vrind) om in de app de mogelijkheid voor leerlingen te creëren om dialogen in te spreken zodat de spreekopdrachten ook de gelegenheid geven om gespreksvaardigheid te oefenen (waarbij er ruimte is voor interactie tussen de gesprekspartners). In een herziening van de app zal inderdaad explicieter worden aangeven dat de app zowel voor monologen als voor dialogen gebruikt kan worden. Een laatste aanbeveling is om het voor docenten mogelijk te maken om oefenmateriaal, zoals voorbeelden van gesproken stukken tekst en ander handig oefenmateriaal, toe te voegen aan spreekopdrachten.

Eventueel vervolgonderzoek zou zich kunnen richten op adviezen bij de uitwerkingen van de verbeterplannen die leerlingen kiezen per spreekopdracht in de app SpeakTeach.